ประติมากรรมไทย

ประติมากรรมไทย หมายถึง ผลงานศิลปะที่แสดงออกด้วยกรรมวิธี การปั้น การแกะสลัก การหล่อ หรือการประกอบเข้าเป็นรูปทรง 3 มิติ มีจุดมุ่งหมายเพื่อให้เกิดความงาม ความประทับใจ หรือสื่อความหมายบางสิ่งบางอย่าง วัสดุที่ใช้ในการสร้างประติมากรรมมีหลากหลาย เช่น ดิน หิน ไม้ โลหะ งาช้าง เขาสัตว์ กระดูก ฯลฯ เป็นต้น

ประติมากรรมไทย

ประติมากรรมไทยมีพัฒนาการมาอย่างต่อเนื่องตามกาลเวลา สะท้อนให้เห็นถึงความเชื่อ วัฒนธรรมไทย และรสนิยมของสังคมไทยในแต่ละยุคสมัย ประติมากรรมไทยมีอะไรบ้างที่สำคัญ สามารถแบ่งออกเป็น 3 ประเภทหลักๆ ดังนี้

• ประติมากรรมรูปเคารพ หมายถึง ประติมากรรมที่สร้างขึ้นเพื่อบูชา ส่วนใหญ่เป็นพระพุทธรูปและพระโพธิสัตว์
• ประติมากรรมตกแต่ง หมายถึง ประติมากรรมลอยตัวที่สร้างขึ้นเพื่อประดับตกแต่งสถานที่ต่างๆ เช่น โบสถ์ วิหาร พระราชวัง ฯลฯ
• ประติมากรรมเพื่อประโยชน์ใช้สอย หมายถึง ประติมากรรมที่สร้างขึ้นเพื่อประโยชน์ใช้สอย เช่น โต๊ะ เก้าอี้ เตียง ฯลฯ

ลักษณะเด่นประติมากรรมไทย

• เน้นการสร้างพระพุทธรูปและประติมากรรมรูปสัตว์
• เน้นการใช้เส้นโค้งมน
• เน้นความอ่อนช้อยและสง่างาม

ประวัติความเป็นมาของประติมากรรมไทย

ประติมากรรมไทยศิลปะแขนงหนึ่งของวิจิตรศิลป์ ซึ่งมีประวัติความเป็นมาอันยาวนาน เริ่มจากยุคก่อนประวัติศาสตร์ จนถึงปัจจุบัน โดยในแต่ละยุคสมัยจะมีรูปแบบและลักษณะเฉพาะของตนเอง ดังนี้

ศิลปะทวารวดี

สมัยทวาราวดี (พุทธศตวรรษที่ 11 – 16) เป็นศิลปะสมัยประวัติศาสตร์หรือประติมากรรมไทยแบบดั้งเดิมในประเทศไทย พบหลักฐานทางโบราณคดีที่สำคัญในบริเวณภาคกลางและภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เช่น เมืองโบราณอู่ทอง จังหวัดสุพรรณบุรี เมืองโบราณคูบัว จังหวัดราชบุรี

ศิลปะศรีวิชัย

สมัยศรีวิชัย (พุทธศตวรรษที่ 13 – 18) อยู่ทางภาคใต้ มีศูนย์กลางอยู่ที่ชวาภาคกลาง และมีอาณาเขตมาถึงทางภาคใต้ของไทย พบหลักฐานประติมากรรมหินแกะสลัก มีลักษณะผสมผสานระหว่างความเชื่อทางศาสนาพราหมณ์-ฮินดู และพุทธศาสนา เน้นความสง่างาม นิยมสร้างรูปพระโพธิสัตว์มากกว่าพระพุทธรูป

ศิลปะลพบุรี

ศิลปะลพบุรี (พุทธศตวรรษที่ 15 – 17) เป็นศิลปะที่มีพัฒนาการมาอย่างต่อเนื่องในบริเวณภาคกลาง ภาคตะวันออก และภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย ได้รับอิทธิพลจากศิลปะขอมหรือเขมรอย่างมาก นิยมสร้างพระพุทธรูปปางมารวิชัย พระพุทธรูปปางนาคปรก และพระพุทธรูปปางสมาธิ

ศิลปะล้านนา

ศิลปะล้านนา (พุทธศตวรรษที่ 16 – 21) เป็นศิลปะที่เจริญรุ่งเรืองในภาคเหนือของประเทศไทย ตั้งแต่สมัยหริภุญชัย จนถึงสมัยล้านนา คาดว่ามีการสืบทอดต่อเนื่องของศิลปะทวาราวดี และลพบุรี ผสมผสานกับเอกลักษณ์เฉพาะตัว จนเกิดเป็นรูปแบบศิลปะล้านนาที่โดดเด่น

ศิลปะสุโขทัย

ศิลปะสุโขทัย (พุทธศตวรรษที่ 17 – 20) เป็นศิลปะที่สำคัญที่สุดของไทย ได้รับอิทธิพลจากศิลปะเขมรและศิลปะลังกา แต่ได้สร้างสรรค์ผลงานออกมาเป็นรูปแบบของตนเองอย่างโดดเด่น แสดงถึงเอกลักษณ์ความเป็นไทยอย่างแท้จริง ลักษณะ สำคัญของพระพุทธรูปสุโขทัย คือ พระวรกายโปร่ง เส้นรอบนอกโค้งงาม ได้จังหวะ

ศิลปะอู่ทอง

ศิลปะอู่ทอง (พุทธศตวรรษที่ 17 – 20) เป็นศิลปะที่เจริญรุ่งเรืองในบริเวณภาคกลางของประเทศไทย เรียกชื่อตามอำเภออู่ทอง จังหวัดสุพรรณบุรี ซึ่งเป็นศูนย์กลางของอาณาจักรอู่ทอง ได้รับอิทธิพลจากศิลปะทวารวดี ศิลปะอินเดีย และศิลปะศรีวิชัย ผสมผสานเข้าด้วยกันอย่างลงตัว

ศิลปะอยุธยา

ศิลปะอยุธยา (พุทธศตวรรษที่ 19 – 24) เป็นศิลปะที่รุ่งเรืองที่สุดในประวัติศาสตร์ไทย มีอายุประมาณ 417 ปี (พ.ศ. 1893-2310) ได้รับอิทธิพลจากศิลปะสุโขทัย ศิลปะลพบุรี และศิลปะเขมร ผสมผสานกับเอกลักษณ์เฉพาะของไทย จนเกิดเป็นศิลปะที่มีเอกลักษณ์โดดเด่น

ศิลปะรัตนโกสินทร์

ศิลปะรัตนโกสินทร์ (พุทธศตวรรษที่ 25 – ปัจจุบัน) ศิลปะหรือประติมากรรมไทยร่วมสมัยที่เกิดขึ้นในสมัยรัตนโกสินทร์ เริ่มต้นตั้งแต่พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชทรงสถาปนากรุงเทพมหานคร ขึ้นเป็นราชธานีตั้งแต่ พ.ศ. 2325 จนถึงปัจจุบัน

ตัวอย่าง: ประติมากรรมไทยที่น่าสนใจและมีชื่อเสียง

• พระพุทธชินราช
• พระพุทธสิหิงค์
• พระพุทธรูปปางมารวิชัย
• พระพุทธรูปปางลีลา
• พระพุทธรูปปางสมาธิ
• เทวรูป
• ประติมากรรมสัตว์
• ประติมากรรมลวดลาย

วัสดุที่ใช้ในการสร้างประติมากรรมไทย

วัสดุที่ใช้ในการสร้างประติมากรรมไทย มีหลากหลายชนิด เช่น

• ดิน มักใช้ปั้นเป็นพระพุทธรูปขนาดเล็ก เช่น ดินเผา ดินเหนียว
• ปูน มักใช้หล่อเป็นพระพุทธรูปขนาดใหญ่ เช่น ปูนปั้น ปูนหล่อ
• หิน มักใช้แกะสลักเป็นพระพุทธรูปขนาดใหญ่ เช่น หินอ่อน หินแกรนิต
• ไม้ มักใช้แกะสลักเป็นพระพุทธรูปขนาดเล็ก เช่น ไม้สัก ไม้มะค่า
• โลหะ มักใช้หล่อเป็นพระพุทธรูปขนาดใหญ่ เช่น ทองคำ เงิน ทองเหลือง
• งาช้าง มักใช้แกะสลักเป็นพระพุทธรูปขนาดเล็ก เช่น งาช้างแท้ งาช้างเทียม
• เขาสัตว์ มักใช้แกะสลักเป็นพระพุทธรูปขนาดเล็ก เช่น เขาสัตว์แท้ เขาสัตว์เทียม

อ่านเนื้อหาที่น่าสนใจได้ที่: จิตรกรรมไทย

แหล่งอ้างอิง: https://th.wikipedia.org/wiki/ประติมากรรมไทย